Hoop is een lichtje in je hart

Phelophepa: de trein van hoop

Hoop is een lichtje in je hart, dat vandaag moed geeft en morgen kracht!

Afgelopen twee weken waren heel bijzonder. De eerste week waren we op de Phelophepa trein, de train of hope, waar we al zo lang naar uitkeken!
We vertrokken op vrijdagavond met de bus naar Queenstown, gezellig met alle troep in de bus, probeer te slapen met je hoofd in de verkeerde houding en je benen tot je kin, rond kwart voor 5 in de ochtend kwamen we moe aan en werden opgehaald door één van de bewakers van de trein. Daar kregen we ons compartiment, ons kamertje van 2 x 2 meter, stapelbed, een kast en een mini wastafeltje. Het was weekend, dus konden nog wat uurtjes slapen, want slapen, dat had ik niet echt gedaan op die bus, zelfs niet met slaappil!
In het weekend zijn we naar het winkelcentrum geweest met de andere meiden die met ons op deze trein waren, Sunelle, Christel, Niki, Michelle en Linda. Queenstown is een stad waar het ECHT Afrika is, sommige mensen hebben daar misschien maar één of twee keer een blanke gezien. Tijdens het winkelen kwamen er drie kleine meisjes op mij af gehuppeld, de ene pakte mijn hand en de ander aaide over mijn arm.. ze keken mij aan met hele grote ogen, dan renden ze naar een paspop, die had dezelfde kleur als mijn huid en aaiden ook even over die armen, toen kwamen ze weer bij me terug om te kijken of de kleur toch wel echt was.. En op dat moment was ik ook nog bestl wit.. (weinig zon hier zo in Potch!)

De trein zelf was een hele ervaring, bijzonder om daar aanwezig te zijn. Elke ochtend kregen we een wake up call om kwart voor 6 via de intercom: 'wakey wakey people!!! it is a new day.. blablabla' en als je dat gedeelte had gehad, werd de meest vreselijke muziek gestart.. en niet zachtjes hoor! nee je moest het eens wagen om weer een oog dicht te doen! Dan om 6 uur werd je er 'vriendelijk' aan herinnert dat het nu toch echt tijd was om je klaar te maken voor een nieuwe dag, schoon gewassen je ontbijtje naar binnen te werken en fris en fruitig te melden bij je afdeling. De muziek bleef aan totdat je begon met je werk om half 8. Rise and shine..

Onze psychologie coupe had drie therapie kamers, een werkkamer en zat naast de verpleeg coupe. Hier konden mensen zich bijvoorbeeld laten testen. De wc voor de mensen was voor onze tafel die we buiten hadden staan zodat mensen makkelijk naar ons toe konden komen. Dan zag je elke keer mensen met een bekertje langs komen, naar de wc en dan weer terug naar de verpleeg-coupé met een gevuld bekertje met een servetje er over..
Je kan bijna niet geloven hoeveel mensen, soms vele kilometers te hebben gereisd, komen naar de trein voor hulp. Echt, ze vechten gewoon voor een sticker, die krijgen ze opgeplakt, met nummer, want we kunnen per dag maar een bepaald aantal mensen helpen, anders worden we gillend gek en hebben we geen wake-up call meer nodig maar gaan gewoon de gehele nacht door.
Of je gaat de sticker gewoon stelen, dat kan ook. Eén keer liep ik bij de oogkliniek, bij de oogkliniek is het kopieerapparaat, ik hoorde hard geschreeuw, keek ik even door het raampje, zag ik al die bewakers rond al de mensen staan, die dan in een rij zitten op stoeltjes voor de coupés, wachtend op hun beurt, nou nu vloog er dus een mens over de stoeltjes een paar plaatsjes naar achteren.. ruzie om een sticker, voordringer of weet ik veel..
Ook bleven de mensen gewoon 's nachts slapen bij de trein om de volgende dag maar zeker te zijn van een sticker.. en het is 's nachts best koud om buiten te slapen. Dan zitten ze op hun stoel, want die kan je geen ogenblik alleen laten, zelfs niet voor de wc, want dan pikt iemand anders jou plekje in de rij, met dekens om hen heen, en in de avond zingen ze eerst met elkaar (eensgezind!!).

Oke, nu lijkt het echt alsof ze helemaal niet aardig zijn deze mensen, dat zijn ze wel.. Zo ontzettend dankbaar als je ze geholpen hebt, die stralende ogen zijn alles waard! Hebben ze een nieuwe bril voor 30 rand, dat is ongeveer 2 euro.. Alle apparatuur is op de trein, tandarts stoelen en apparatuur (vooral om tanden te trekken, er is vaak geen redden meer aan), om de ogen te testen, om brillen te maken, HIV tests, bloed prikken.. naja noem maar op. Omdat veel mensen helemaal niet weten wat psychologie betekend, gingen wij vaak met folders langs alle wachtende mensen, we gaven folders in het Engels en Xhosa, want in dit gebied leven de Xhosa's.
Op een keer ging ik samen met Michelle en Niki folders uitdelen, nou Niki is fantastisch, ze heeft een heel heldere stem dus dat ging zo: kom je aanlopen met je pakketje folders, bij een groep mensen die zit te wachten totdat ze aan de beurt zijn, Niki: 'MOLO MAMAA!' of 'MOWEEENI!!' Echt geweldig! Dan klaarden al die gezichtjes op, kreeg je een mega glimlach en ging je verder met uitdelen..
'Molo' betekent 'hallo', je zegt dus Molo mama, tata of sissie, boetie. 'Moweni' zeg je als je een groep groet.
Xhosa is de taal met de click er in.. sjonge wat hebben Willemien en ik zitten oefenen op de klik.. maar we kunnen 'scrambled egg' zeggen in het Xhosa mét de klik!

We hebben niet alleen therapie gegeven aan de mensen die bij ons langs kwamen maar ook workshops.
Onder andere aan het personeel dat werkte in een Hospice. Twee keer ben ik bij hen geweest, één keer was heel bijzonder. Ik was samen met Michelle, we vertelden over hoe het werkt als je iemand verliest, bijvoorbeeld door het sterven van iemand waar zij natuurlijk veel mee te maken hebben en het rouwen. We vertelden ze de fases van rouwen en dat het belangrijk is dat ze ook zelf iets ontvangen en niet alleen maar geven, anders houd je het werk niet vol en raak je zelf depressief of ziek.. we hadden een prachtige pot gemaakt, waarin we uitlegden dat als je jong bent de pot helemaal gevuld is met energie, tijd, vrijheid etc. en als je ouder wordt, lijkt het wel dat de pot steeds leger raakt. Dus moet je zorgen dat de pot weer gevuld wordt door voor jezelf te zorgen.. De pot is nu een kunstwerk in de personeelskamer.. ze waren er zo van onder de indruk..
Ook lieten we zien dat lachen erg belangrijk is, dus deden Michelle, het personeel en ik heel vreemd waardoor we allemaal moesten lachen, het heerlijkste was, dat de oude, zieke mensjes die buiten zaten, al hangend in een rolstoel, liggend op een matrasje of slapend in een stoel, ook moesten lachen omdat wij zo gek deden!

Het grote verschil tussen onderwijs in Zuid Afrika en Nederland is ook erg duidelijk.. sjonge kinderen van 11 jaar kunnen hier soms nog niet eens goed lezen of schrijven.. Dan komt de juf wel heel erg in me naar boven en heb ik erg veel zin om daar een paar dagen les te geven.. maar voor nu waren de workshops ook goed. De keer dat we naar een township reden om op de school daar workshops te geven aan verschillende groepen, helemaal Queenstown uit, op een gegeven moment aan gekomen bij het dorpje, slaan we een soort zand, stenen pad in (gravel road), we weten niet precies waar de school staat dus vragen we het aan een vrouw die daar staat, ooh zegt ze, ja ik ben leerkracht daar, hupsekee, stapt in de auto en wijst ons de weg.
Aan graad 7 (13, 14 jaar oud) heb samen met Michelle een workshop gegeven over alcohol en drugs gebruik, we lieten ze een rollenspel doen waarbij de één de ander wilde overtuigen om toch drugs te gebruiken en de ander moest steeds NEE zeggen. In de klas van graad 10 was er een jongen die denk ik dacht dat alle Nederlanders nog steeds goede handelaars zijn en mijn horloge wilde kopen en in graad 12, rond 18 jaar, hebben Linda en ik de jongeren wat geleerd over studievaardigheden en heb ik ze wat Nederlandse woordjes geleerd.

De plek wat me het meest heeft aangegrepen is de gevangenis, de tronk zoals ze dat hier noemen. Al die tijd dat we werken op de trein hebben we een aantal vaste vertalers, sommige mensen kunnen geen Engels en dus zijn we afhankelijk van vertalers, dus mensen die het Xhosa voor ons vertellen en het Engels voor de Xhosa mensen. Eén van de vertalers was Victor, de enige man, want de ander die we eerst hadden had besloten in de tweede week maar niet op te komen dagen. Victor was een prachtmens.. Hij ging altijd met ons mee naar de gevangenis. De eerste keer dat ik ging was met Michelle en Niki. Michelle was bang, omdat de gevangenen de eerste keer nogal raar hadden gedaan, fluiten, niet luisteren en rare antwoorden geven. Dus daar gingen we, groot bord mee om op te schrijven, flesjes water tegen de hitte en snel kloppende harten, door het hek, eerst naar de sociaal werker, meneer Mboto. Goed zit je daar in zijn kantoortje, wandelt meneer Mboto even heen en weer, doet een telefoontje en stelt maar wat vragen. Na een half uur zijn de gevangenen klaar voor de workshop, over child abuse en rape. Dan loop je dus naar een soort binnenplaats, daar is in het midden een soort overkapping, waar de gevangenen op de muurtjes zitten en om heen staan. Ongeveer 3 meter van je af. Rondom zijn een cellencomplex, de bewaker zet zijn bril op het puntje van zn neus, trekt de krant te voorschijn en gaat lekker zitten lezen.
Onze vriendelijke vrienden de tronk-gangers hebben we maar verteld dat ik uit Nederland kom, anders zitten ze de hele tijd te discussiëren over mijn accent..
We hebben ze dingen verteld, uitgelegd en zelf laten doen, ze deden goed mee. Op een aantal na, van de ene die maar wat hing tegen een muurtje en me aan keek met zulke ogen waar ik gewoon koude rillingen van kreeg en een ander die dacht dat je super stoer bent als je stomme antwoorden geeft, weg loopt en weer terug komt en een zonnebril draagt.
Op de laatste dag dat de trein in Queenstown was, ben ik weer naar de tronk gegaan, samen met Michelle en Linda. Dit was het meest bijzondere moment van de gehele phelophepa ervaring.. de gevangenen waren blij ons te zien (oja, één van de gevangenen vond mij wel een beetje te interessant en beloofde me na afloop naar Nederland te komen, met knipoog..) Aan het eind van de workshop hebben we de gevangenen verdeeld in groepen, ze moesten een rap, muziekstuk of gedicht maken over geweld. Bijvoorbeeld in gangs of geweld in huis, of in bepaalde groepen.
Elke groep had wat gedaan, stonden daar al die stoere, vooral jonge mannen (waarvan je blij bent dat je niet weet wat er in hun strafblad staat) in hun groepje voor de grote groep. De ene groep zong een lied, meerdere stemmen, echt heel goed, een andere groep had een rap gemaakt waarbij eentje rapte en de anderen de beat ten gehore gaven en de derde groep had een gedicht als rap. Na afloop waren er twee gevangenen die een brief hadden geschreven aan ons, om ons te bedanken, dat ze zeker willen veranderen en veel geleerd hebben.. dat was echt mooi om te zien en te horen.. ik kan het niet goed beschrijven wat dat voor een gevoel was.
Nu moeten jullie niet denken dat ik naïef ben en denk dat er nu een stel brave Afrikaanse burgers zitten, nee zeker niet. Misschien dat er één of twee zullen veranderen. Hierna kwamen ze ons allemaal een hand geven, één voor één, hand en schouder tegen schouder, heel dichtbij!

Dit is een stukje van de brief die we kregen:
"I would like to express grattitude and compliments for the helpful workshops and programmes Phelophepa has given us. They have boosted our moral and self esteem as many of have given hope about life, as we face trials and maybe long trials. .. We see ourselves, as prisoners, very fortunate to have chances of changing our thoughts and behaviour."

In de auto terug, vertelde Victor dat hij blij was dat hij niet meer naar de tronk hoefde.. we hadden helemaal niet gemerkt dat hij het er helemaal niet fijn vond, de gevangenen vonden hem fantastisch! Wat bleek, Victor had zelf 13 maand in de gevangenis gezeten en dit haalde allemaal nare herinneringen bij hem naar boven waar hij niet aan herinnert wilde worden. Maar zei hij, dit hoorde voor nu bij zijn werk dus moest hij er mee werken!

Niet alleen Victor was een bijzondere man die we hebben ontmoet, nog vele anderen op de trein. De vrouwen die hielpen met vertalen, de bewakers die een voetbal wedstrijd hielden tegen de lokale politie (en even 6-5 wonnen), Lynette onze psycholoog en supervisor, het personeel dat zorgde dat we het lekkerste eten ooit kregen, lekker brownies of melktert, afsluitende braai en de andere studenten. Wij, de psychologie en de tandarts studenten waren de enige blanke studenten..

Ook heb ik aantal uren in de werkkamer zitten leren voor dat ene tentamen die ik uiteindelijk niet eens doorgestuurd kreeg..! Nou dat was denk ik het dieptepunt, nu maar een mail sturen naar de examencommissie in Nederland en hopen dat ik het hertentamen wel kan maken.

Hierna zijn Willemien en ik een week gaan reizen, met een vieze auto van Avis Queenstown.. naar de wildcoast en Sunshine coast. Die wilde verhalen komen de volgende keer!

xx